Yüksek Lisans Tezi Nasıl Yazılır?

Merhaba.

Bu yazımda yüksek lisans tezi nasıl yazılır, yüksek lisans tezi yazarken nelere dikkat etmek gerekir, yüksek lisans tezi kaç sayfa olmalı gibi soruların cevaplarını vermeye çalışacağım. Bu süreçten yeni çıkmış, taze bir yüksek lisans mezunu olarak (şu an doktora yapıyorum)tecrübelerimi sizlerle paylaşacağım. Bunu belirli bir sıralamada yapmayı uygun gördüm. Zira en çok yapılan hata da sıraya göre hareket etmemektir. Haydi başlayalım.

Yüksek Lisans Tezi Konusu Nasıl Bulunur?

Ders dönemi sonrasında gelen tez döneminde yapılacak ilk iş konunun belirlenmesidir. En sancılı süreçlerden biri diyebilirim. Çünkü bundan sonra yapacağınız her hamleyi seçtiğiniz konu belirleyecektir. Seçeceğiniz hocadan araştıracağınız kaynaklara kadar hep bu konuya bağlı kalacaksınız.

Peki yüksek lisans tezi konusu bulamıyorum diyenlerdenseniz, yani yüksek lisans konusu nasıl belirlenir diye soruyorsanız ne yapmalısınız? Öncelikle ben özel sektörde çalışan biri olarak yaptığım işe odaklandım. 2019 Aralık itibarıyla Kuveyt Türk Katılım Bankası’nda Dijital Bankacılık Ürün Geliştirme Uzmanı olarak yaptığım işteki anahtar kelimeleri ve projelerimi inceledim. Bunlar arasında bana konu olarak çıkabilecek alanlara baktım. Halihazırda devam eden “Gamification” yani oyunlaştırma kavramının buna uygun olabileceğine karar verdim. Hem popüler hem de yeni yeni araştırılan bir konu olduğunu internette ufak bir araştırma yaptığımda gördüm. Yine çalıştığım iş ile uyumlu olabilmesi adına “İSLAMÎ MOBİL BANKACILIĞIN KABULÜNDE OYUNLAŞTIRMANIN ETKİSİNiN İNCELENMESİ” isimli teze karar verdim. Tabii bu isim pat diye ortaya çıkmadı. Anahtar kelimelerim “islamî mobil bankacılık” ve “oyunlaştırma” idi. Geri kalan nasıl netleşti? Tabii ki de danışman hocamın rehberliği ve yönlendirmesi ile. Burada danışmanın önemine geçebiliriz. Yalnız, tamamen akademik ilerleyen birinin nasıl konu belirleyebileceği konusunda net tavsiyeler veremeyeceğim. Bu durumda kişilere ders döneminde aldıkları derslerin konularını iyi irdelemelerini, aldığı derslerin hocalarıyla yakın bağlar kurmalarını önerebilirim. Gelecekte yani 1 yıl sonra yazacakları tezlerin ipuçları belki de buradadır. Öğrencinin aklında bir konu ile gelmesi danışmanın da işini kolaylaştırıyor. Bir konu hakkında düşünürken “neyi çalışacağım” diye düşünmek yerine “bu konuyu nasıl çalışabilirim” veya “bu çalışma sonunda yeni nelere ulaşabilirim” diye düşünmek oldukça mühimdir. Araştırma konusu nasıl belirlenir, yüksek lisans tez konusu nasıl belirlenir sorusuna özetle bu şekilde cevap verebilirim.

Teknik olarak daha detaylı bir araştırma yapmak isterseniz Google Scholar aracılığıyla daha önce yapılmış araştırmaları inceleyebilir ve bu çalışmaların “gelecek çalışmalar için öneriler” kısımlarına göz atabilirsiniz. Akademik dergilerde yer alan makale çağrılarına bakarak ilginizi çekecek konuları bulabilirsiniz. Bulduğunuz konuyu ne kadar detaylandırabilirseniz o kadar iyi. Tabii daha önce çalışılmamış bir konu olmasına da gayret etmeniz gerekiyor. Benzer konuyu farklı analiz yöntemi veya farklı hedef kitle veya değişkenlerle tekrar çalışabileceğinizi de unutmayın.

Tez Danışmanı Nasıl Seçilir?

Bahçeşehir Üniversitesi’nde tezli İngilizce İşletme programında ders dönemini bitirmiş biri olarak anahtar kelimeleri de belirledikten sonra hoca arayışına girdim. Burada bölüm danışmanı kilit noktadır. Kendisine az çok yazmak istediğiniz alanla ilgili bilgi verebilirseniz size bu alanlarda daha önce danışmanlık yapmış hocaların isimlerini verecektir. Bu hocalara LinkedIn veya mail gibi kanallar aracılığıyla ulaşıp kafanızdaki tez konusundan ve çalışma yöntemlerinizden bahsetmenizde büyük fayda vardır. Sizin danışmanınız olmasalar bile size yol gösterenler olacaktır. Bu uğraşlar sonucunda Dr. Ayşegül Sağkaya GÜNGÖR ile beraber çalışmaya karar verdik. Kendisi benden beklentilerini ifade etti. Unutmayın her hocanın bu süreçte danışmanlık yaptığı öğrenciden farklı talepleri olabilir. Yöntem ve stratejilerinde farklılık oluşabilir. Biz danışmamızla tez sürecinin sonlanmasına kadar zannediyorum yirmiden fazla kez görüştük. Konu belirleme ve çalışma evresinde haftanın bir günü bir araya gelip ona yaptığım araştırmaları aktardım. Bu süreci ayrı bir başlığa geçip daha tafsilatlı anlatmayı uygun görüyorum. Ancak her danışman aynı yolu izlemeyebilir. Tam bir yönlendirme olmadan sadece öğrencinin yazdığını okuyup geri bildirim veren veya Word dosyaları üzerinden mail ile iletişim kuran hocalar da pekala olabilir. Burada size uygun yönteme sahip danışmanınızın olması veriminizi büyük ölçüde artıracaktır.

Tez Öncesi Ön Araştırma Nasıl Yapılır?

Şimdi, elinizde konu iskelet halinde var. Ama nasıl başlayacaksınız? Yüksek lisans tezi yazmaya nasıl başlanır? Ya da kısaca tez yazmaya nasıl başlanır? Aslında yazma öncesi hazırlık nasıl olmalı diye sorulursa daha manalı olacaktır. Burada tezinizin konusunun anahtar kelimelerini literatür kısmında detaylı açıklayacağınız için buralara hakim olmanız elzemdir. Benim için bankacılık, mobil bankacılık, dijital bankacılık, islamî bankacılık, oyunlaştırma, müşteri kabulü, oyunlaştırma ve bankacılık gibi araştırılacak onlarca alan vardı. İktisat mezunu olduğum Boğaziçi Üniversitesi kütüphanesine kamp kurdum bir Cumartesi günü. Sabah 10’dan akşam 7’ye kadar bu konularla ilgili yazılmış makale, kitap ve tez gibi akademik yayınları taradım. Sonuçta elimde 100’e yakın kaynak olmuştu. Şimdi bunları eleme zamanıydı. Burada danışmanımın büyük desteği oldu. Elinize aldığınız bir makaleyi sizin tezinizle bağdaştırabilmek nasıl olmalı ondan öğrendim. Konu başlıklarına mutlaka bakmanız gerekiyor. Farklı alanlara gittiğinde sizden kopuyor demektir. Mesela ben müşteri kabulü ile ilgili araştırma yaparken müşteri sadakatine bağlıyorsa ya da müşterinin satın alım davranışını inceliyorsa benim konumdan uzaklaşıyor demektir. Ancak bankacılık tarihi, mobil bankacılık nedir gibi temel konuları başka başka tez ve makalelerden detaylı okumanız gerekecek. Çünkü bunlar terim olduğu için ne kadar çeşitli beslenirseniz yazdığınız da o derece çok yönlü olacak ve kaynağınız bol olacaktır. Bu arada internetten bulunan gelişigüzel kaynakların (blog vb.) tezde kullanılamayacağını hatırlatmak isterim.

En çok yapılan hatalardan birisi öğrencinin konusu ile ilgili olduğunu düşündüğü bir makale bulduğunda makalenin tamamını okumaya kalkışmasıdır. Bu durum da, yüzlerce makale ile karşı karşıya kaldığı düşünüldüğünde, öğrenciyi çok sıkıyor. Oysaki yapılması gereken şey makalenin ne hakkında olduğunu anlamak için öncelikle “abstract” (özet) kısmını okumak. Bu kısım makalenin ne hakkında olduğu konusunda fikir verecektir. Eğer gerçekten çok ilgili bir makale bulduğunu düşünüyorsa, bu durumda da analiz kısmına kadar okumak faydalıdır.

Yüksek Lisans Tezi Yazmaya Nasıl Başlanır?

Benim yaptığım en büyük hata uzun süre kalem oynatamamak olmuştu. Okuduklarımı anlıyordum ancak yazıya nasıl dökeceğimi bulamıyordum. Bana oyunlaştırma ile ilgili 3-4 sayfalık İngilizce blog yazısı (tez İngilizce malum) yaz denilse kralını yazardım ancak 100 küsür sayfa yazacak olmanın verdiği korkuyla uzun süre hiç başlayamadım. Bu durum danışmanımı da kızdırıyordu :) Aslında burada sorun, tezi tıpkı bu yazıda da olduğu gibi baştan başlayıp yazacağımı sanmamdı. Bildiğiniz üzere tezlerde introduction(giriş), literatür, research model(araştırma modeli), data collection and methodology(veri toplama), findings(sonuçlar ve geçerliliği) ve discussion and conclusion(tartışma ve sonuç) bölümleri yer almaktadır. Bunların alt kırılımlarını yani neyi nerede anlatacağınızı danışman hocanızla beraber karar vermelisiniz. Önce bankacılığı, sonra dijital bankacılığı, akabinde islamî bankacılığı anlatmıştım. Bu sıraya da beraber karar verdik. Tezinize göre bu alanlar ve sıralamalar farklılık gösterebilir. Benim yaptığım hata tezin daha araştırmasının sonuçları netleşmemişken giriş kısmını yazmaya çalışmak olmuştu. Peki tez yazmaya nereden başlanır, tez yazmaya nasıl başlanır?

Burada ben 205 kişi ile bir anket çalışması yapmıştım. Bunun sonuçlarını iyi analiz etmeli akabinde literatüre girmeliydim. Ama giriş kısmıyla takıntılı olduğum için ilerleyememiştim. Sadede gelecek olursak tezin anahtar kelimeleri dediğim kavramları ve tarihini şöyle bir güzelce araştırıp parça parça yazmaya başlayın. Zaten bu kısım tezin yüzde 60-70’ini oluşturacaktır. Örneğin blockchain kavramının kullanıldığı cryptocurrencyleri (bitcoin, ethereum vb.) araştıran bir tez yazıyorsanız blockchain kısmını a’dan z’ye en az 40-50 sayfa yazmanız gerekiyor. Yüksek lisans tezi kaç sayfa olur, yüksek lisans tezi en az kaç sayfa olmalı diye soranlara da bunun net bir cevabının olmadığını belirtmem gerekir. Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü minimum 8000 kelime şartı koymuştu. Benim tezim 20.000'den fazla kelimeden oluşuyordu.

Sonuçta şunu öğrendim ki introduction en son yazılır. Tezin ana kısmı için konuşuyorum tabi. Daha sonraları abstract yani özet de var yazılacak. Bir de her yazdığınızı danışmanınızla paylaşın. Yolda nasıl ilerlediğinizi gösterin ondan takdir, eleştiri ve yönlendirme almaya bakın. Bu sizi daha iyisini yapmaya ve bu yolda istikrarlı olmaya teşvik edecektir. Zaten en çok ihtiyacınız olan şey de istikrar diyebilirim.

Yüksek Lisans Tezi Yazarken Nelere Dikkat Edilmeli?

Yüksek lisans tez yazımı ile ilgili en çok yapılan hatalardan biri bir Word açıp başlamak oluyor. Açacağınız ilk Word bağlı olduğunuz üniversitenin tez yazım kılavuzudur. Bu da benim yaptığım hatalardan biri oldu. Yazdığım 100 sayfalık şeyi tekrardan kılavuza uygun hale getirmek için eşimle 28 saatlik bir mesai yaptık. Nerede virgül, nerede nokta, nerede kalın, nerede italik kullanılacak bunlar hep yazıyor kılavuzda. Siz bakmadan yaparsanız önünüzde sıfırdan yazmak kadar zor büyük bir uğraş olacak. Word dosyasının ayarlarını boş olarak açıp kılavuzdaki bütün ayarlara uygun yapmanız gerekiyor. İngilizce Word kullandığım için sayfa boyutu “Letter” diye bir şey imiş mesela. Amerikan A4’ü diye geçiyor. Standart A4’e bir geçtim bütün tablolar sayfalar kaydı. Marjinlere, yazı stillerine ve boyutlarına ve en önemlisi tez kapağına dikkat etmelisiniz. Bir örnek daha vereyim. Bu 28 saatlik hummalı çalışmamızın sonunda artık hata bulmaz diye enstitüye teslim ettiğimizde gördük ki sayfa numaraları 10 punto olmalı imiş. Metin içerisinde 12 ama sayfa numaraları 10 olacaktı. Yani diyeceğim o ki:

Müthiş bir mimar/müteahhit olabilirsiniz ama belediyenin size izin verdiği imar planına uymazsanız o binayı yıkıp yeniden yapmak zorunda kalırsınız.

Ekstradan başka bir boş Word açın ve bir yerden bir alıntı yaptığınızda onu nereden bulduğunuzu yazın. Misal ben (David, 1989) şeklinde kayıt almışım ama ne nereden bulduğum belli ne de hangi David olduğu. Bulana kadar da kırk takla attım. Çalışmanız esnasında bir şeyi kullanmaya karar verince mutlaka formatınıza uygun tam halini kaynakçanıza eklemeniz gerekmektedir. Öteki türlü metin içinde geçen yazarların kitaplarını Google’da ararken bulursunuz kendinizi. Bu arada bu aramaları yapabileceğiniz en mantıklı yer Scholar Google’dır. İnternet yazıları yani blogları mümkün mertebe kaynak olarak almamaya çalışın. Bunlar akademik dünyada kabul edilebilir kaynaklar arasında yer almamaktadırlar.

Tez yazarken, Word programını kullanmayı ve özelliklerini çok iyi öğrenin. Otomatik içerikler tablosu yapmak, figür ve tablo isimlerini Word’ün otomatik olarak listelenmesini sağlamak, bir sonraki bölüme geçerken 15 tane enter değil sayfa sonu (page break) kullanmak, danışmanınıza gönderdiğiniz dosyanın size “değişiklikleri izle (track changes)” modunda geri geldiğinde tez dosyanızın virüslenmemiş(!) olduğunu anlamak işinizi oldukça kolaylaştıracaktır. Burada hep Youtube'dan yararlandım diyebilirim.

Tezi Türkçe yazıyorsanız İngilizce kaynakları incelerken Translate Google’dan mutlaka yararlanın. Orada geçen metni kendi ifadelerinizle yazarsanız intihale yakalanma oranınız düşecektir. İngilizce yazıyorsanız da Türkçe bir metni kendiniz İngilizce’ye çevirirseniz en mantıklı yolu seçmiş olursunuz. İntihal oranı da üniversitesine göre değişebilmektedir. Bu oranı düşürmek hatta tez yazmak üzere pusuda bekleyen internet oluşumları da vardır. Etik olmaması açısından bu tarz yöntemleri kesinlikle tavsiye etmiyorum.

Yazmanın belirli bir saati veya şekli yoktur. 10 yıldan fazla bir süredir eğitmenlik yapan biri olarak öğrenmenin kişiye özel olduğunu defalarca kez müşahade ettim. Kimisi 2 saat kalkmadan yazar ve 1 saat ara verir, kimisi yarım saat yazar 10 dakika vererek ilerler. Burada minimum 23-24 yaşlarında biri olarak kendinizin en verimli çalışma yönteminizi bulduğunuzu varsayıyorum. Bulamadıysanız da üzülmeyin bulacaksınız. Bulmak zorundasınız, çünkü zaman en değerli hazinedir. Onu en güzel şekilde kullanmak gerekmektedir. O yüzden sabah çalışan mısınız, gece geç vakitlere kadar mesai harcayan mı bir an önce en iyi çalıştığınız zaman aralığını ve yöntemi belirleyin ve başlayın.

Yüksek Lisans Tezi Veri Analizi Nasıl Yapılır?

Tezlerin literatür yanında savunduğu bir fikir veya ölçtüğü, cevabını aradığı bir soru vardır, olmalıdır. Pazarlama Stratejileri diye tez konusu olamaz mesela. Sorduğu bir soru yoktur. Peki bunu nasıl ölçecekler? Anket, mülakat ya da yorum gibi dış verilerle. Elinizde bu sorunun cevabını ölçmüş bir veri olmalıdır. Bu veriyi de işlemek yani analiz etmek gerekmektedir. Bunun için SPSS, AMOS, LISREL ve SMARTPLS gibi analiz programları vardır. İşte burada İstatistik bilgisi gerekmektedir. Eğer konuya hakimseniz ve programlara sahipseniz (bunların fiyatları uçuk olabiliyor) hızlı ilerleyebilirsiniz. Bu analiz sonucunda verilerinizin geçerlik ve doğruluğunu ölçümlemiş olacaksınız. Yani verileriniz sağlıklı mı sorduğunuz soruyu cevaplamakta yeterli mi değil mi onu öğrenmiş olacaksınız. Devamında da eğer bunlar tamam ise sonuçları yorumlayabilir hale geleceksiniz. Bu da size araştırma modelinizin sonuçlarını yazma imkanı verecektir. Misal benim tezimde oyunlaştırmanın 30 yaş altı kitlede müşterilerin mobil bankacılığın kullanımında artırıcı bir etkisi olduğunu ölçümledim. Başka birisi de insanların bir ürünle ilgili pozitif yorum okumalarının satın alımlarını artırdığını ölçümleyebilir. Ama tezde özellikle yüksek lisans tezinde hiçbir zaman “bence” yoktur. Veriler konuşmalıdır. Veriler ışığında konuşulmalıdır. Zaten tezin hiçbir yerinde de “ben”li bir dil kullanılmamalıdır.

Değerlendirme Ve Sonuç Bölümünü Nasıl Yazılır?

Bulduğunuz sonuçlar hakkında bak bu böyle çıktı bence böyle olduğu için diyemeyeceğiniz için sonuçları başka araştırmalarla bağdaştırarak yazacağınız bölümlerdir bu iki bölüm. Yani filancanın falanca araştırmasında da buna benzer şu sonuç çıktığına göre benim araştırmamdaki bu sonuç da şaşırtıcı değildir diyebilirsiniz. Yoksa "oyunlaştırmayı yaşlılar ne bilsin tabii ki gençler daha çok kullanır" diyemezsiniz. Son noktayı koyduğunuz yer olduğu için ve savunmada en çok dikkat edilen yerlerden birisi olduğu için kelimelerinizi özenle seçmelisiniz. Ben ilk savunmamda bu hatadan dolayı kaldığımı düşünüyorum. Bulduğunuz sonuçları yorumlama noktasında daha önceki araştırmalarla sağlıklı bağlantılar kurarak yorumlamalarda bulunmalısınız.

Tez Savunmasında Nelere Dikkat Etmek Gerekir?

Tez savunmasında ne sorulur? Nelere dikkat etmeliyim? 3 hocadan oluşan jüri önünde (biri danışmanınız) tezinizi savunmanız beklenir tez savunmasında. Jürisine göre değişmekle birlikte genellikle literatür kısmıyla çok da ilgilenilmez. Öğrencinin hangi soruyu sorduğu, bu sorunun cevabını bulmak için hangi araştırma modelini kurduğu ve bu modeli de hangi metotla analiz ettiğine bakılır. Akabinde analiz sonuçlarını nasıl yorumladığına, literatürdeki diğer benzer çalışmalara ne kadar hakim olduğuna dikkat edilir. Sorulan sorular, bunu neden ölçtün, nasıl ölçtün ve ne buldun şeklindedir. Peki neden şu ölçüm yöntemini kullanmadın da bunu kullandın diye sorulunca cevabınız hazır olmalıdır. Bu bulduğun sonuç neden böyle çıktı diye sorulunca da "bence böyledir yaa" derseniz yandınız demektir.

Savunma öncesi danışman hocanızla mutlaka bir araya gelin. Onu ikna edecek cevaplar vermeden jüriyi ikna edecek cevaplar veremezsiniz. Şık giyinin ve onlara olan saygınızda kusur etmeyin. Sağlıklı bir iletişim dili kurun. Asla polemiğe girmeyin. Zira onlar bu alanda yıllarını harcamış hocalarınızken siz sadece bir konuda 3-5 aydır tez yazmak için araştırma yapan bir öğrencisiniz. Bu gerçek kafanızın bir yerinde sabit olmalı. Sunumunuzu özenerek hazırlayın. Size sorular sorulduğunda istekli ve sabırlı bir şekilde cevaplayın. Bu sunumun provasını mutlaka danışmanınızla öncesinde yapın. Eksiklerinizi ona göre önceden kapatma şansı bulacaksınız.

Tezi Enstitüye Teslim Ederken Nelere Dikkat Edilmelidir?

Tezi yazım kılavuzuna göre düzeltip gerekli şartları da sağladıktan sonra (intihal oranı ve savunma tutanakları vb.) sıra tezin teslimine geliyor. Burada mutlaka daha önce bu yoldan geçmiş bir arkadaşınızdan destek almaya çalışın. Bu şöyle yapılır zaten diye kesinlikle hareket etmeyin. Enstitünün öğrenci işlerinin telefon numarasını ezberleyecek kadar arayın. Kafanıza takılan her şeyi sorun. İşleri doğru bir şekilde yürüttüğünüzden emin olana dek taviz vermeyin. Kılavuza uygunluğu noktasında yapmanız gerekenleri yaptığınızdan emin olduktan sonra teslim sürecine geçebilirsiniz. Okulun yakınlarından daha önce üniversiteniz tezlerini bastırmış bir kırtasiye ile çalışmanızı tavsiye ederim. Bütün bu süreç ne kadar sürer, yüksek lisans tezi kaç ayda yazılır, yüksek lisans tezi ne kadar sürede yazılır diye soruyorsanız bunun da net bir cevabı yoktur. Size verilen süre 2 yıldır. Ancak ne kadar sürede tamamlayabileceğiniz vereceğiniz emeğe bağlıdır. 2 ayda yüksek lisans tezi yazmak da pekala mümkündür. Yüksek lisans tezi nasıl yazılır sorusuna kendi tecrübelerime dayanarak cevap vermeye çalıştım.

Sonuç olarak bu meşakkatli yolda emeksiz yemek olmayacağını tekrar hatırlatmak isterim. Yaklaşık 2 ay hafta sonları tam gün, mesai günleri 18.00-22.00 arası uğraşarak (sadece yazma dönemi) bitirebildim bu süreci. Darısı doktoraya :) Bu yolda desteğini benden esirgemeyen kıymetli hocam Dr. Ayşegül Sağkaya GÜNGÖR’e ve hayat arkadaşım Emine KURT’a teşekkürü bir borç bilirim.

Sağlıcakla kalın.

Not: Tezimi buradan indirebilirsiniz. Sorularınız olursa @yusufihsankurt adresinden Instagram'dan takip ederek sorabilirsiniz.

Yusuf İhsan KURT, MBA